Cywilizacja jest pojęciem bardzo szerokim, ale w dwóch słowach można oddać jej sedno – samoudomowienie człowieka. Zarówno na polu moralności, etosu pracy, etyki, sposobu widzenia świata jak i na polu rezygnacji z natury oraz podporządkowania technice.

Ten proces jest rozciągnięty w czasie – „na pokolenia, z których każde kolejne korzysta z osiągnięć poprzedników” [s.11]. Książka ta opowiada o ludziach, którzy cywilizację budowali, zwłaszcza na terenach, które do rewolucji przemysłowej w Anglii, były najlepiej zagospodarowanymi na świecie – terenach cywilizacji konfucjańskiej.

Uczeni mężowie, jako elita intelektualna narodów chińskich z chęcią byli zatrudniani przez władców w roli doradców. Wtedy też jak grzyby po deszczu powstawały szkoły myśli i skutecznego działania. Mędrcy-pustelnicy uczyli zarządzania, ekonomii, właściwego postępowania z armią państwa. Tworzono wielkie dzieła, z których jednym z ważniejszych jest Księga przemian. Ta słynna księga „jest instruktażem obserwacji, ale też wpływania na Wszechświat. Uczy ona za pomocą wróżb, które pomagają dostroić się do rytmu Wszechświata, w harmonii z jego prawidłami kierować ścieżkami swojego życia” [s.39]. Podobnie wartościowa jest Księga Drogi i Cnoty, z której ciekawym cytatem jest ten o zarządzaniu krajem: „Rządy nad wielkim krajem są jak smażenie małych rybek” [s.47]. Jeśli za często obracamy ryby na patelni – rozlecą się. Trzeba zarówno w kuchni jak i w rządzeniu ludźmi wykazać się delikatnością oraz jak najmniejszą ingerencją. Ale cytaty w tym opracowaniu nie pochodzą jedynie z ksiąg chińskich.

Fascynujące jest nawiązanie choćby do Stanisława Lema, który podobnie jak Mistrz Lao opowiedział o wartości myślenia i celnej obserwacji tego, co obok nas: „Może tylko dziś potrzebne są teorie i modele zjawisk. Może zapytany mędrzec z innej planety wręczyłby nam w milczeniu strzęp leżącej na ziemi starej zelówki, dając do zrozumienia, że wszystką prawdę Wszechświata da się wyczytać z tego kawałka materii?” [s.50]. Dobrze jest od czasu do czasu powędrować z mędrcami, przypomnieć sobie ich maksymy i pomyśleć nad tym czy dziś są aktualne i na ile uległo zmianie nasze życie. Tak mądra książka może nas też zainspirować dając pole do konfrontacji różnych postaw i dróg egzystencji.

Piotr Plebaniak, Drogi wędrownych doradców. Maksymy i sentencje twórców chińskiej cywilizacji, Wydawnictwo Zona Zero Sp. z o.o, Warszawa 2019